Zabytki Lublina i jego historia są bardzo ciekawe i nierozerwalnie ze sobą powiązane. Nazywany stolicą wschodniej Polski Lublin to największe i najprężniej rozwijające się miasto po tej stronie Wisły. Bogata VII-wiekowa historia, zróżnicowana architektura, ciekawe wydarzenia kulturalne sprawiają, że Lublin jest miejscowością atrakcyjną turystycznie. Co warto tu zobaczyć? Jakie zabytki koniecznie trzeba odwiedzić? Eko Taxi podpowiada, jakie miejsca warto tu odkryć.
Spis treści:
Historia miasta
Uzyskanie praw miejskich
Unia polsko-litewska
Czasy zygmuntowskie
Lublin stolicą wielu kultur i religii
Zabory
Okres II wojny światowej
Lubelski ruch oporu
Atrakcje turystyczne
Historia Lublina zamknięta w zabytkach. Co warto zobaczyć na Starym Mieście podróżując z Eko Taxi?
Lublin to jedno z siedmiu miast, w którym swoje usługi świadczy korporacja Eko Taxi. Ze względu na swoje położenie i wpływy społeczno-kulturowe miasto może pochwalić się naprawdę ciekawą historią. Początki osadnictwa na jego terenie sięgają VI w., jednakże typowo miejskie początki Lublina to XI w. Wtedy to osada Czwartek (nazwa wzgórza pochodzi od odbywających się na nim w czwartki jarmarków) zyskała na znaczeniu – za sprawą zorientowanej na wschód polityki rządzących książąt, wpływy kulturowe zaczęły się przenikać, co odcisnęło piętno na późniejszym obrazie miasta i jego społeczności.
Uzyskanie praw miejskich
Prawa miejskie na prawie magdeburskim Lublin otrzymał ok. 1257 r., za czasów Bolesława Wstydliwego. Niestety nie zachował się akt lokacyjny. Jedyny, który odnaleziono, pochodzi z 15 sierpnia 1317 r., kiedy to za czasów Władysława I Łokietka miasto uzyskało prawa miejskie ponownie. W tym czasie w jego granice prawdopodobnie została włączona dawna osada miejska – świadczy o tym niestandardowy jak na miejscowości średniowieczne układ urbanistyczny. Do połowy XIV w. Lublin był centrum administracji kościelnej oraz władzy państwowej. Jakie zabytki z tego okresu przetrwały próbę czasu?
Baszta zamkowa
Z tego okresu pochodzi m.in. najstarszy zabytek miasta – baszta zamkowa nazywana donżonem. Jest to najstarsza budowla zlokalizowana na wzgórzu zamkowym. Ta romańska wieża obronna powstała w I poł. XIII w. Jej mury o grubości 4 m zostały wzniesione z kamienia i cegły na wysokość ok. 20 m. Na szczycie wieży położony jest taras widokowy, a jej najwyższa kondygnacja jest oświetlona przez biforium, czyli otwór okienny podzielony na dwie części kamienną kolumną.
Brama Grodzka
Pamiątką z okresu, kiedy miasto dopiero się kształtowało jest Brama Grodzka (ul. Grodzka 21). Ta stanowiła kiedyś przejście w miejskich murach obronnych, łącząc część chrześcijańską z żydowską (właśnie z tego względu często nazywana jest Bramą Żydowską). Pierwotnie miała ona formę czworoboku opatrzonego hełmem, jednak pod koniec XVIII w. przebudowano ją na polecenie Komisji Dobrego Porządku (Boni Ordinis). Pozbawiono ją cech charakterystycznych dla budowli obronnych i nadano jej styl klasycystyczny. O tych wydarzeniach przypomina data umieszczona na bramie (MDCCLXXXV), a także monogram „SAR” (Stanislaus Augustus Rex, czyli Stanisław August Król).
Brama Krakowska
Pamiątką po dawnym grodzie jest również Brama Krakowska (pl. Łokietka 3), jeden z ważniejszych symboli Lublina. Wzniesiono ją w XIV w. wraz z miejskimi murami, a swoją nazwę zawdzięcza szlakowi handlowemu prowadzącemu z Krakowa do Wilna. Brama Krakowska była punktem obserwacyjnym dla straży ogniowej. Grano z niej również hejnał miejski. Jej obecny wygląd to wynik zaawansowanych prac konserwatorsko-budowlanych wykonywanych w latach 1959-1964. Wtedy też przywrócono jej historyczny wygląd, a we wnętrzu budynku stworzono Muzeum Historii Miasta Lublina.
Stare Miasto
Mówiąc o początkach grodu, nie sposób nie wspomnieć również o Starym Mieście, które wyróżnia się bogato zdobionymi renesansowymi kamienicami, pięknym Rynkiem wytyczonym w 1317 r. i średniowiecznym układem urbanistycznym. Całość dopełniają klimatyczne zaułki, Trybunał Koronny (w którym znajduje się obecnie Pałac Ślubów), Teatr Stary (jeden z pierwszych teatrów w Polsce) oraz Plac Po Farze. Wszystko to sprawia, że Lublin nazywany jest Miastem Inspiracji.
Zamek Lubelski
I połowa XIV w. to również czas budowy Zamku Lubelskiego (ul. Zamkowa 9). Został on wzniesiony na wzgórzu zlokalizowanym u zbiegu rzek Czechówki i Bystrzycy. Wzgórze było wówczas trudne do zdobycia, co sprawiło, że w VI w. zbudowana została tu wczesnośredniowieczna osada mająca charakter obronny. W I poł. XIV w. wzniesiono tu na rozkaz Kazimierza Wielkiego zamek w stylu gotyckim, który w II poł. XVII w. został zniszczony w skutek działań wojennych, a w XVIII w. całkowicie go rozebrano. Z dawnego zespołu zamkowego zachowały się do dziś jedynie XIII-wieczna wieża romańska (donżon), kaplica gotycka pw. Świętej Trójcy, a także fragment baszty żydowskiej. Obecny neogotycki kompleks wzniesiono dopiero w latach 1824-1826. Pełnił on funkcję więzienia wykorzystywanego przez rosyjskie i austriackie władze podczas zaborów, a także przez okupantów niemieckich i władze PRL aż do 1954 r. Zabudowania zamkowe stanowią obecnie siedzibę Muzeum Lubelskiego posiadającego w swoich zbiorach bardzo cenne eksponaty, w tym obraz „Unia Lubelska” Jana Matejki. Nieodłączną częścią terenów zamkowych jest Kaplica Trójcy Świętej z XIV w. znajdująca się na wzgórzu zamkowym. Jej wnętrze jest ozdobione rusko-bizantyjskimi malowidłami przedstawiającymi treści religijne w duchu kościoła prawosławnego. Zostały one stworzone na polecenie króla Władysława Jagiełły. Ciekawostką jest to, że na malowidłach znajdujących się wewnątrz kaplicy można dostrzec samego monarchę, którego podobizny generalnie nie były wykonywane za życia władcy – znaleziono je wyłącznie we wnętrzach Kaplicy Trójcy Świętej.
Unia polsko-litewska
Po zawarciu 1385 r. w Krewie unii polsko-litewskiej, podpisanej na Zamku Lubelskim, miasto znalazło się na styku trzech różnych stref gospodarczych oraz na szlaku, który łączył stolice dwóch jagiellońskich państw – Wilna oraz Krakowa. Unia stanowiła jedno z największych osiągnięć Jagiellonów. Wyznaczyła ona kształt polityczny państw aż do czasów rozbiorów i połączyła Królestwo Polskie oraz Wielkie Księstwo Litewskie w Rzeczpospolitą Obojga Narodów. Konsekwencją stała się wspólna polityka monetarna i zagraniczna, odrębne pozostały wojsko, sądownictwo i administracja. Lublin został jednym z najświetniejszych ośrodków miejskich całego państwa.
Czasy zygmuntowskie
Od 1448 r. do końca XVI w. roczny harmonogram wyznaczały cztery największe jarmarki organizowane początkowo na Rynku, później w okolicach Bramy Krakowskiej, kościoła Dominikanów i pl. Rybnego. Przyjeżdżali na nie kupcy greccy, francuscy, angielscy, holenderscy, ruscy i ormiańscy. Handlowano praktycznie wszystkim, począwszy od wyrobów skórzanych, kończąc na akcesoriach łowieckich i zwierzętach. Sprzyjało to intensywnemu rozwojowi rzemiosła, nie da się także ukryć, że przybysze ubarwiali lokalną społeczność. Jarmarki zaczęły tracić na znaczeniu wraz z końcem XVI w. Co ciekawe, współcześnie miasto nawiązuje do tej tradycji, organizując Jarmark św. Antoniego i Jarmark Jagielloński.
Koniec XVI w. i początek XVII w. to czas, kiedy powstała Archikatedra Lubelska (ul. Królewska 10). Archikatedrę wybudowano w latach 1586-1604 i początkowo była ona kościołem pw. św. Jana Chrzciciela i Jana Ewangelisty. Dopiero w 1805 r. po utworzeniu diecezji lubelskiej kościół stał się archikatedrą. Została ona stworzona przez Jana Marię Bernardoniego – zakonnika, który podczas projektowania wnętrza wzorował się na rzymskiej siedzibie jezuitów: świątyni Il Gesu.
Lublin stolicą wielu kultur i religii
Lublin to miasto położone na pograniczu zachodniego oraz wschodniego chrześcijaństwa. Szlaki handlowe, które istniały tu w średniowieczu spowodowały, że miasto wypełnione było wielokulturową i wieloreligijną mozaiką – mieszkali tu bowiem Ormianie, Turcy, Rusini, Niemcy, Żydzi, Holendrzy, Szkoci, Francuzi, Anglicy i Włosi. XVI i XVII w. to okres reformacji, której głównym ośrodkiem był właśnie Lublin. Na przełomie XIX oraz XX w. intensywny rozwój przemysłu spowodował, że działająca w Lublinie jedna z ważniejszych gmin braci polskich nabrała znaczenia. W XVII i XVIII w. rozkwit na ziemiach lubelskich zaczęli przeżywać Rusini, którzy zamieszkiwali ten teren już w średniowieczu. Zaraz obok Polaków najbardziej liczną grupę mieszkańców stanowili Żydzi – XV w. to czas pierwszych wzmianek o lubelskiej gminie żydowskiej, która bardzo szybko dorównała zasobnością oraz znaczeniem gminie lwowskiej i krakowskiej. Na ziemiach lubelskich funkcjonowała bowiem hebrajska drukarnia, akademia talmudyczna, a od 1580 r. również żydowski „Sejm Czterech Stron Świata”. Dużo zmieniła w tej materii II wojna światowa – dzielnicę żydowską zaczęto likwidować, zrównywano z ziemią synagogi i kirkuty. Jednym z ważnych zabytków żydowskich jest Stary Kirkut (znajdujący się pomiędzy ul. Kalinowszczyzny i Sienną). Będąc w Lublinie, zdecydowanie trzeba odwiedzić to miejsce. Pomnik z 1541 r. znajdujący się na grobie Jakuba Kopelmana to najstarszy żydowski nagrobek na ziemiach polskich,. Na cmentarzu dokonywano pochówków aż do XIX w. Jest to miejsce spoczynku przedstawicieli lubelskiego kahału.
Zabory
Początek rządów austriackich to jeden z najcięższych okresów dla miasta. Po powstaniu listopadowym Lublin dotknęły liczne represje, w skutek czego przemysł i handel mocno podupadły, a cenzura praktycznie zahamowała jakikolwiek rozwój życia kulturalnego. Dopiero lata 60. XIX w. przyniosły pierwsze ożywienie – miasto stało się znaczącym ośrodkiem władzy Rządu Narodowego. Szybko też wzrastała liczba ludności. Jeszcze w 1873 r. liczba mieszkańców wynosiła 28,9 tys., a już w 1897 r. – 50,2 tys. W 1877 r. zbudowane zostały pierwsze połączenia kolejowe, powstała także dzielnica handlowo-przemysłowa. Zmianom uległy również stosunki społeczne. Wykształciła się burżuazja oraz zaczęły rosnąć także dysproporcje między śródmieściem, a peryferiami miasta, które były znacznie uboższe. W 1915 r. nastał koniec rządów rosyjskich, ale rabunkowa polityka władz austrowęgierskich mocno odbiła się na przemyśle i gospodarce miasta. W listopadzie 1918 r. Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej Ignacego Daszyńskiego ogłosił w Lublinie manifest.
1924-1927 to lata, kiedy w Lublinie budowano Dom Żołnierza. Wzniesiono go z materiału pozyskanego z rozebranego prawosławnego soboru znajdującego się na pl. Litewskim i będącego reliktem niewoli carskiej. Otwarty w 1933 r. budynek stał się symbolem odrodzenia nie tyko Lublina, ale również całej Polski.
Okres II wojny światowej
Od samego początku Lublin był istotnym ośrodkiem ruchu oporu. 18 września 1939 r. armia niemiecka wkroczyła do miasta i już w listopadzie tego samego roku rozpoczęła pierwsze wysiedlenia, egzekucje i łapanki. Symbolem okupacji zostało więzienie na Zamku Lubelskim, a także siedziba gestapo Pod Zegarem. W 1941 r. rozpoczęto również budowę obozu zagłady na Majdanku. Wielu Żydów mieszkających w Lublinie zamknięto w getcie, a w kwietniu 1942 r. wywieziono do obozów koncentracyjnych w Bełżcu, Treblince, Sobiborze oraz na Majdanek (40% ofiar Majdanka to właśnie ludność pochodzenia żydowskiego). W efekcie zniszczono większość śladów codziennego życia Żydów w Lublinie.
Z tego okresu pochodzi drukarnia Popularna, która działała w latach 1932-1946. Obecnie mieści się w niej muzeum drukarstwa Dom Słów. Zwiedzający mogą tu poznać historię druku w Lublinie.
Lubelski ruch oporu
W 1944 r. jednostki Armii Krajowej i Armii Ludowej rozpoczęły walki z okupantami. W sierpniu tego samego roku Krajowa Rada Narodowa, sztab główny Wojska Polskiego i PKWN przeniosły swoją siedzibę właśnie do Lublina – stał się on w zasadzie stolicą tzw. Polski Lubelskiej, przybyli tu również pisarze, naukowcy i artyści.
Nie tylko zabytki, ale też atrakcje turystyczne Lublina – do wszystkich dojedziesz z Eko Taxi
Zabytków i atrakcji w Lublinie jest mnóstwo. Do każdej z nich dojechać można samochodem należącym do Eko Taxi. Lublin to nie tylko piękne budowle będące świadectwem zamierzchłych czasów, klimatyczne uliczki i skrywane w murach staromiejskich kamienic tajemnice, ale również mnóstwo atrakcji, które warto odwiedzić będąc tu choćby przez jeden dzień.
Multimedialna fontanna
Podświetlone różnymi kolorami strumienie wody w połączeniu z piękną muzyką dają naprawdę niesamowity efekt. Publiczność niezmiennie zachwyca poziom artystyczny spektakli, w których główną rolę grają dźwięk, światło i woda. Fontanna (pl. Litewski) wyposażona jest w najbardziej nowoczesne w Polsce urządzenia multimedialno-wodne. Sterowana za pomocą ciśnienia fala wznosi się na różne wysokości, a ruchome dysze podświetlają jej strumienie i nadają im odmienne kształty. Pokazy odbywają się tutaj od czerwca do września.
Ogrody z pasieką na dachu Centrum Spotkania Kultur
Na dachu budynku Centrum Spotkania Kultur (pl. Teatralny 1) zlokalizowane są zielone tarasy malowniczo porośnięte gryką, ziołami, kwiatami polnymi i jabłonkami. Stąd można podziwiać zachwycającą panoramę Lublina. W tym klimatycznym i pełnym uroku miejscu funkcjonuje Miejska Pasieka Artystyczna, która doskonale wpisuje się w wielowiekową tradycję pszczelarską, tak charakterystyczną dla Lubelszczyzny.
Zielony dach Tarasów Zamkowych
Miejsce to jest wspaniałym punktem widokowym do podziwiania zabudowań Starego Miasta i zachwycającej panoramy Lublina. Zielony dach (al. Unii Lubelskiej 2) składa się z dwóch części: pierwszą z nich jest kwietna łąka, a drugą dach dostępny dla wszystkich odwiedzających. Co tydzień organizowane są tu różnego typu eventy. Latem miejsce zamienia się w plażę z leżakami i placem zabaw dla najmłodszych.
Lublin jest jednym z najstarszych miast w Polsce. Wpływy kulturowe przybywających do niego w XV, XVI i XVII w. obywateli innych państw widoczne są nadal m.in. w bogatej architekturze i lokalnym kolorycie. Spacer po mieście to nie lada atrakcja – na każdym rodu można odkrywać kolejne jego sekrety. O pomoc w odkrywaniu zabytków nie wahajcie zapytać taksówkarzy z Eko Taxi!
